Nguyên Nhân và Cách Xử Lý Tảo Lam trong Bể Cá Cảnh

Tảo lam, hay cyanobacteria, là vi khuẩn quang hợp, không phải tảo thực sự như nhiều người lầm tưởng. Chúng có thể xuất hiện với nhiều màu sắc như xanh lam, xanh lá, nâu, đen hoặc đỏ, thường tạo thành lớp bùn nhớp nháp trên cây, đồ trang trí và đáy bể. Một đặc điểm đáng chú ý là chúng có mùi đất, ẩm mốc, hoặc hôi thối, có thể phát hiện trước khi nhìn thấy bằng mắt thường, thường sau khoảng 2 tuần. Chúng có thể gây hại cho cây thủy sinh bằng cách che khuất ánh sáng, làm cây không quang hợp được, và trong một số trường hợp, chúng không gây hại trực tiếp cho cá nhưng làm mất thẩm mỹ bể.

Theo các nguồn tiếng Việt, tảo lam được mô tả là loại vi khuẩn sống trong nước, có khả năng quang hợp, và phát triển mạnh ở nhiệt độ cao, đặc biệt vào mùa nóng. Chúng thường được tìm thấy trong môi trường nước tù đọng, như ao nuôi tôm, và có thể gây ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh nếu không kiểm soát.

Nguyên Nhân Gây Tảo Lam

Các yếu tố dẫn đến sự phát triển của tảo lam trong bể cá cảnh bao gồm:

• Nước tù đọng: Lưu thông nước kém, đặc biệt ở các góc bể bị che khuất ánh sáng, tạo điều kiện cho chất thải hữu cơ tích tụ. Điều này thường xảy ra khi dòng chảy chậm, không đủ để khuấy động nước.
• Dư thừa chất dinh dưỡng: Cho ăn quá mức hoặc không làm sạch bể định kỳ dẫn đến tích tụ nitrat, phosphate, và amoniac, là nguồn thức ăn lý tưởng cho tảo.
• Quản lý ánh sáng không tốt: Ánh sáng quá nhiều, đặc biệt nếu để đèn suốt ngày hoặc đặt bể gần cửa sổ, thúc đẩy tảo phát triển.
• Nhiệt độ cao: Nhiệt độ tăng, đặc biệt vào mùa nóng, làm tảo phát triển nhanh hơn, như được đề cập trong các tài liệu tiếng Việt.
• Bể mới: Trong giai đoạn đầu của bể mới, hệ vi sinh chưa ổn định, thiếu vi khuẩn có lợi để xử lý amoniac, dẫn đến nở hoa tảo. Điều này thường xảy ra trong 2-3 tháng đầu.

Cách Xử Lý Tảo Lam

Có nhiều phương pháp để xử lý tảo lam, từ tự nhiên đến hóa học, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là các bước chi tiết:

Phương Pháp	Mô Tả Chi Tiết
Làm sạch thủ công	Dùng ống hút để loại bỏ tảo, cọ sạch bề mặt bằng bàn chải hoặc lưỡi dao chổi. Có thể lặp lại thường xuyên để giảm mật độ tảo
Cải thiện lưu thông nước	Đảm bảo bể có dòng chảy tốt bằng cách dùng máy lọc mạnh hơn hoặc đầu phun nước. Sắp xếp lại đồ trang trí để tránh vùng nước chết.
Bảo trì định kỳ	Thay 20-30% nước thường xuyên, làm sạch máy lọc, và hút cặn đáy bể để giảm chất thải, việc này giúp giảm nitrat và amoniac.
Sử dụng hóa chất	Dùng sản phẩm chứa erythromycin như Fritz Slime Out, an toàn cho cá, cây và vi khuẩn có lợi. Theo hướng dẫn, thêm 1 gói cho 25 gallon nước, chờ 48 giờ, rồi thay 25% nước. Theo dõi thông số nước trong vài tuần sau điều trị.
Phương pháp làm tối	Tắt đèn trong 3-7 ngày để làm chết tảo, nhưng cần cẩn thận vì có thể ảnh hưởng đến cây.
Dùng Oxy già	Xử lý tại chỗ, pha loãng và bơm trực tiếp vào vùng bị tảo, hiệu quả nhanh nhưng cần theo dõi vì có thể gây hại nếu liều lượng không đúng.

Biện pháp Phòng Ngừa

Để tránh tảo lam quay lại, cần duy trì một hệ sinh thái cân bằng:

• Cân bằng hệ sinh thái: Cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây để cạnh tranh với tảo. Trồng cây phát triển nhanh như Limnophila, Hygrophila để tăng khối lượng cây.
• Cho ăn đúng lượng: Tránh cho ăn quá mức, loại bỏ thức ăn thừa ngay lập tức để giảm chất thải hữu cơ.
• Kiểm tra chất lượng nước: Đo pH, độ mặn, oxy hòa tan định kỳ để đảm bảo môi trường ổn định.
• Đảm bảo lọc và sục khí: Sử dụng máy lọc phù hợp với kích thước bể, đảm bảo lưu lượng khoảng 10 lần thể tích bể mỗi giờ, và duy trì oxy trong nước bằng cách tạo gợn sóng bề mặt.

Một chi tiết bất ngờ: Tảo lam không phải tảo thực sự mà là vi khuẩn, và chúng có thể xuất hiện ngay cả trong bể được chăm sóc tốt nếu không chú ý đến lưu thông nước. Điều này có thể gây ngạc nhiên cho nhiều người nuôi cá, vì họ thường nghĩ tảo chỉ liên quan đến ánh sáng và dinh dưỡng.